Kalendarium 1976
Kalendarium (w tej formie przygotowane po raz pierwszy) zawiera najprawdopodobniej wiele braków, błędów i przeinaczeń. Autorzy liczą na uwagi i uzupełnienia, które prosimy o przesyłanie na adres: kontakt@ant.pl
24 czerwca | Władze PRL ogłaszają podwyżki cen (mięso o 70 %, masło i sery o 50 %, cukier o 100 %, warzywa o 30 %). |
25 czerwca | Strajki i demonstracje w kilku miastach Polski. Największą skalę manifestacje przyjmują w Radomiu (podpalenie gmachu Komitetu Wojewódzkiego partii) i w Ursusie (rozkręcenie torów i zablokowanie 2 linii kolejowych). W tych dwóch miastach masowe aresztowania i pobicia przez milicję rzeczywistych i domniemanych uczestników zdarzeń. W Radomiu i Ursusie milicja organizowała tzw. ścieżki zdrowia. W całej Polsce ok. 2500 osób zatrzymanych, ok. 370 skazanych w trybie przyspieszonym, ok. 500 spraw w sądach, które wraz z rozprawami rewizyjnymi toczą się do września 1977. |
30 czerwca | Śmierć Jana Brożyny pobitego przez patrol ZOMO w Radomiu. |
27 czerwca-2 lipca | W całym kraju odbywają się wiece, mają potępić "warchołów" odpowiedzialnych za strajki z 25 czerwca i wyrazić poparcie dla kierownictwa partii. Masowe zwolnienia z pracy uczestników strajków. |
16-17 lipca | Pierwszy duży proces radomski. 6-ciu skazanych otrzymało wyroki od 4 do 10 lat. |
16-17 lipca | Pierwszy proces ursuski w Warszawie. Skazano 7 osób, wyroki od 3 do 5 lat. Nawiązanie na korytarzach sądowych pierwszych kontaktów z rodzinami represjonowanych robotników (min.: Teresa Bogucka, Ludwik Dorn, Małgorzata Łukaszewicz, Grażyna Kuroń, Jan Józef Lipski, Jan Lityński, Antoni Macierewicz, Marta Miklaszewska, Małgorzata Piotrowska, Ludwika Wujec, Henryk Wujec, Wojciech Ziembiński, adwokat Jan Olszewski, pisarze: Andrzej Kijowski i Jacek Bocheński). |
18 lipca | List Jacka Kuronia do Enrico Berlinguera, I Sekretarza Komunistycznej Partii Włoch z prośbą o wsparcie żądań amnestii dla robotników sądzonych w związku z wydarzeniami czerwcowymi. |
26-27 lipca | Drugi proces radomski. Skazano 6 osób na wyroki od 3 do 9 lat. |
lipiec | Pierwsze akcje pomocy w Ursusie podjęte przez harcerzy "Czarnej Jedynki" w stosunku do rodzin osób siedzących w więzieniach i pozbawionych pracy (pomoc finansowa, prawna, lekarska, opieka nad dziećmi, pomoc w zdobyciu węgla itp.). W akcji pomocy uczestniczą m.in.: Jan Ajzner, Andrzej Batorski, Alina Cała, Jan Cywiński, Ludwik Dorn, Wojciech Fałkowski, Krzysztof Felicki, Marcin Gugulski, Krzysztof Hagemejer, Irena Helak-Wóycicka, Elżbieta Jasińska-Libera, Antonina Krzysztoń, Barbara Kunicka-Felicka, Stefan Kawalec, Roman Kiszka*, Dariusz Kupiecki, Jan Tomasz Lipski, Krzysztof Łączyński, Helena Łuczywo, Witold Łuczywo, Antoni Macierewicz, Jacek Michałowski, Piotr Naimski, Wojciech Onyszkiewicz, Agata Runowicz, Hanna Wilk, Ludwika Wujec, Henryk Wujec, Rafał Zakrzewski. |
lipiec | Seria listów do władz przeciw wyrokom w procesach uczestników wydarzeń w Radomiu i w Ursusie. Wśród sygnatariuszy m.in.: Stanisław Barańczak, Jacek Bocheński, Andrzej Kijowski, Stefan Kisielewski, Ryszard Krynicki, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Adam Michnik, Halina Mikołajska, Marek Nowakowski, Julian Stryjkowski, ks. Jan Zieja ("List 13"). Również list Jerzego Andrzejewskiego do prześladowanych uczestników wydarzeń. |
3-5 sierpnia | Proces radomski. Skazano 6 osób, wyroki od 2,5 do 6 lat. |
3-14 sierpnia | Kolejny duży proces radomski. Skazano 6 osób, wyroki od 3 do 10 lat. |
13 sierpnia | Wprowadzenie kartek na cukier. |
18 sierpnia | Zmarł ks. Roman Kotlarz, proboszcz parafii MB Częstochowskiej w podradomskim Pelagowie. Podczas radomskiego czerwca błogosławił manifestujących robotników. Po brutalnej akcji MO i ZOMO na terenie parafii modlił się podczas mszy św. za pobitych, aresztowanych, wyrzuconych z pracy. Wzywany na przesłuchania przeszedł "ścieżki zdrowia". Pobity przez "nieznanych sprawców" zmarł w szpitalu. |
24 sierpnia | 9 działaczy warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej zwraca się do Rady Państwa z apelem o zwolnienie wszystkich więzionych i przywrócenie ich do pracy. |
25 sierpnia | Został opublikowany i rozkolportowany w kilkudziesięciu egzemplarzach "Opis akcji represyjnej podjętej wobec pracowników Z.M. Ursus i innych zakładów" przygotowany przez Henryka Wujca. Był to zalążek przyszłego "Komunikatu KOR-u". Raport został przekazany przez Andrzeja Wielowieyskiego Radzie Głównej Episkopatu Polski. |
sierpień | Pierwsze akcje pomocy w Radomiu. Uczestniczą m.in.: Konrad Bieliński, Bogusława Blajfer, Grzegorz Boguta, Bogdan Borusewicz, Mirosław Chojecki, Jan Cywiński, Krzysztof Hagemejer, Joanna Jankowska, Łukasz Kądziela, Jan Krzysztof Kelus, Jacek Kleyff, Eugeniusz Kloc, Bronisław Komorowski, Grzegorz Liese, Ewa Ligocka, Agnieszka Lipska, Jan Lityński, Adam Piechowski, Urszula Sikorska, Stefan Starczewski, Hanna Stępniewska, Joanna Szczęsna, Irena Topińska, Agnieszka Wolfram, Rafał Zakrzewski, Bogdan Zalega. |
7(?)września | W mieszkaniu Antoniego Libery (m.in.: Seweryn Blumsztajn, Mirosław Chojecki, Jacek Kuroń, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Wojciech Onyszkiewicz) zapada decyzja o powołaniu Komitetu. Jego nazwę proponuje Antoni Macierewicz: Komitet Obrony Robotników. Nazwa ta była wcześniej konsultowana przez Antoniego Macierewicza wśród osób jeżdżących do Ursusa i właśnie przez jeżdżących do Ursusa została zaproponowana (wcześniej miał to być Komitet Obrony Praw Człowieka). |
9 września | Apel Konferencji Episkopatu o amnestię dla wszystkich skazanych. |
12 września | Zebranie ok. 20 osób w mieszkaniu prof. Edwarda Lipińskiego, podczas którego Piotr Naimski przedstawił stan represji i zakres pomocy w Ursusie a Mirosław Chojecki w Radomiu. Jan Józef Lipski zreferował sytuację, jaka wytworzyła się po wydarzeniach czerwcowych oraz przedstawił powody, dla których powinien zostać powołany komitet. |
23 września | Podpisanie założycielskiego "Apelu KOR-u" przez 14 osób: Jerzy Andrzejewski, Stanisław Barańczak, Ludwik Cohn, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Piotr Naimski, Antoni Pajdak, Józef Rybicki, Aniela Steinsbergowa, Adam Szczypiorski, ks. Jan Zieja, Wojciech Ziembiński. Zatrzymanie w Radomiu obserwatorów procesów. Ludwik Dorn i Marek Tomczyk zostali pobici na komendzie MO. |
27 września | Rozprawa rewizyjna pierwszego procesu ursuskiego (17-19 lipca). Wszyscy oskarżeni otrzymali wyroki jednego roku w zawieszeniu. |
29 września | Do KOR przystąpiła Halina Mikołajska. |
29 września | Ukazuje się pierwszy numer "Komunikatu KOR" informujący o represjach za udział w protestach 25 czerwca a także o zakresie pomocy dla robotników Ursusa i Radomia oraz represjach wobec osób wspomagających robotnicze rodziny. "Komunikat" publikuje listę członków KOR z adresami i telefonami, która będzie się ukazywać w każdym kolejnym numerze. Jest to jedyny oficjalny dokument firmowany przez wszystkich członków KOR. Równocześnie ukazuje się "Biuletyn Informacyjny" redagowany przez członków i współpracowników KOR m.in.: Seweryn Blumsztajn, Antoni Libera, Jan Lityński, Joanna Szczęsna, Adam Wojciechowski (jesienią odszedł z redakcji). |
wrzesień-październik | Grzegorz Boguta, Zbigniew Romaszewski i Stefan Starczewski rozpoczynają akcję zbierania indywidualnych skarg osób represjonowanych i ich rodzin do Prokuratury Generalnej PRL. Skargi zawierają relacje, dotyczące pobić, ścieżek zdrowia, torturowania zatrzymanych. |
30 września | List 65-ciu mieszkańców Radomia do Prokuratora Generalnego, Sejmu i Episkopatu Polski: Oświadczamy, że po zajściach 25 VI 76 byliśmy bici przez funkcjonariuszy MO. Każdy z nas co najmniej jeden raz przechodził tzw. "ścieżkę zdrowia" tzn. kordon umundurowanych i cywilnych funkcjonariuszy, którzy bili i kopali przechodzących. Przy każdym transporcie wsiadając i wysiadając z samochodów byliśmy bici i kopani. W czasie przesłuchań zeznania od nas wymuszano torturami. Przebywając w więzieniu radomskim i w areszcie Komendy Wojewódzkiej MO byliśmy bici przez funkcjonariuszy MO i służbę więzienną. Sygnatariusze listu byli nachodzeni przez funkcjonariuszy SB, próbowano na nich groźbami wymuszać wycofanie podpisów, tłumacząc, że zostali oszukani przez KOR, który jest ekspozyturą obcych wywiadów. |
wrzesień-grudzień | Zatrzymania i pobicia obserwatorów jawnych procesów radomskich. Obserwowali procesy m.in.: Wojciech Arkuszewski, Bogusława Blajfer, Krzysztof Bobiński, Jacek Bocheński, Bogdan Borusewicz, Irena Byrska, Mirosław Chojecki, Ludwik Dorn, Krzysztof Gan, Wiktor Górecki, Tomasz Grzegorczyk, Wincenty Heinrich, Grażyna Jaglarska, Aldona Jawłowska, Jerzy Jurkiewicz, Stefan Kawalec, Anka Kowalska, Sergiusz Kowalski, Zofia Krajewska, Jacek Kuroń, Antoni Libera, Zdzisław Libera, Grzegorz Liese, Jan Tomasz Lipski, Jan Józef Lipski, Antoni Macierewicz, Halina Mikołajska, Wojciech Onyszkiewicz, Antoni Pajdak, Adam Pomorski, Stanisław Puzyna, Ryszard Rubinstein, Andrzej Seweryn, Eugenia Siemaszkiewicz, Marek Tomczyk, Barbara Toruńczyk, Zofia Winawer, Wacław Zawadzki. |
1 października | Ukazuje się pierwszy numer powielanego miesięcznika "U progu", wydawanego przez zakonspirowane środowisko "nurtu niepodległościowego" (m.in. dawny "Ruch"). |
8 października | Listy KOR do: Zarządu Głównego PCK, Rady Naczelnej Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej i Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci o objęcie opieką osób represjonowanych. List do Ministra Zdrowia o objęcie ich opieką lekarską i do Ministerstwa Pracy o cofnięcie wypowiedzeń pracy w stosunku do uczestników wystąpień robotniczych 25.06.76. |
8 października | Porwanie w centrum Warszawy Andrzeja Zdziarskiego (współpracownika KOR), wywiezienie poza Warszawę i pozostawienie nocą w lesie. Liczne groźby pod jego adresem. |
8 października | W Londynie, w środowisku polskiej emigracji powstaje Obywatelski Komitet Zbiórki na Pomoc Ofiarom Wydarzeń Czerwcowych pod przewodnictwem seniora emigracji Edwarda Raczyńskiego. Apel Komitetu wspiera emigracyjna Rada Narodowa i Rząd Londyński. |
30 października | Do KOR przystępują: Mirosław Chojecki, Emil Morgiewicz i Wacław Zawadzki. |
październik | Mieszkanie Grażyny i Jacka Kuroniów staje się nieformalnym Biurem KOR, punktem informacyjnym - ze stale czynnym telefonem ( nr 39-39-64), na który niezależnie od pory dnia i nocy można zgłaszać przypadki represji, wsparcia dla KOR itp. Antoni Macierewicz na polecenie rektora UW Zygmunta Rybickiego zostaje usunięty z pracy w Katedrze Iberystyki. W trybie natychmiastowym usunięto z pracy w IBJ Mirosława Chojeckiego. Ponadto pracę stracili: Jan Lityński i Seweryn Blumsztajn. Na Zachodzie powstają różne inicjatywy wspierające KOR, w których uczestniczą m.in.: Saul Bellow, Heinrich Böll, Robert Conquist, Jean Marie Domenach, Günther Grass, Max Frisch, Pierre Emanuel, Eugene Ionesco, Golo Mann, Iris Murdoch, Ignazio Silone, Jean-Paul Sartre, Laurent Schwarz. Wiele osób wysyła, inspirowane przez KOR, indywidualne skargi, w których opisują bicie, tortury, ścieżki zdrowia. |
4 listopada | Zbiorowy list 889 pracowników ZM Ursus, który powstał we współpracy z osobami niosącymi pomoc. Apelujemy o przyjęcie wszystkich usuniętych z pracy w związku ze strajkiem 25.06.76. (...) dopiero wtedy, wraz ze wszystkimi Polakami będziemy mogli sprostać trudnej sytuacji gospodarczej. W następnych tygodniach pod listem podpisało się kolejnych 200 osób. |
5 listopada | Oświadczenie KOR solidaryzujące się z listem zbiorowym robotników ZM Ursus do I sekretarza PZPR Edwarda Gierka w obronie poszkodowanych robotników. |
15 listopada | wniosek KOR do Sejmu o powołanie specjalnej komisji poselskiej do zbadania i publicznego ujawnienia wypadków łamania prawa przez siły porządku publicznego w związku z wydarzeniami czerwcowymi. KOR inicjuje listy z poparciem tego wniosku w różnych środowiskach. |
18 listopada | Służba Bezpieczeństwa po raz kolejny zniszczyła zamki w drzwiach do mieszkania Haliny Mikołajskiej. Podpiłowywano jej kable w aparacie zapłonowym samochodu. Wszyscy członkowie KOR otrzymywali telefony z pogróżkami i anonimowe listy z groźbami i oskarżeniami o pracę dla obcych wywiadów, częstymi praktykami było wypuszczanie powietrza z kół samochodowych. |
18 listopada | W przeddzień zebrania Rady Głównej Episkopatu spotkanie w mieszkaniu Bohdana Cywińskiego kard. Karola Wojtyły z członkami KOR: Janem Józefem Lipskim, Jackiem Kuroniem, Antonim Macierewiczem i Piotrem Naimskim. Wcześniej odbywały się spotkania wysłanników KOR z biskupem Ignacym Tokarczukiem. |
19 listopada | Komunikat Konferencji Episkopatu: wspomaganie ludzi i rodzin pozbawionych pracy i środków do życia jest obowiązkiem wszystkich ludzi dobrej woli. |
22 listopada | Do KOR-u przystępują: Bogdan Borusewicz i Józef Śreniowski. |
23 listopada | Na zebranie KOR w mieszkaniu Wojciecha Ziembińskiego wkracza Służba Bezpieczeństwa. Kolegia skazały 8 osób na kary grzywny. |
28 listopada | Apel 28 profesorów do sejmu w sprawie zbadania przebiegu prote-stów w Radomiu i Ursusie i metod represji wobec robotników i członków KOR |
29 listopada | Apel do Społeczeństwa. Obecne próby zastraszania i terroru (osób wysyłających skargi i listy) mają na celu ukrycie faktów torturowania i bicia. Tylko ujawnienie prawdy może te praktyki uniemożliwić. |
listopad-grudzień | Liczne apele o powołanie Komisji Poselskiej do zbadania przypadków łamania prawa przez siły porządku publicznego. M.in. 296 przedstawicieli świata kultury (m.in. Maja Komorowska, Daniel Olbrychski, Maciej Rayzacher, Hanna Skarżanka, Jerzy Zelnik), list 158 księży diecezji przemyskiej, 321 osób z Trójmiasta, 5 inżynierów z Nowej Huty, 34 profesorów 285 studentów i pracowników Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 730 studentów Uniwersytetu Warszawskiego, 517 studentów krakowskich, 176 studentów łódzkich i dziesiątki listów indywidualnych, 16 żon i matek osób pobitych i skazanych, 31 obserwatorów procesów radomskich. Represje spotykające osoby, które niosą pomoc represjonowanym: zatrzymanie na kilka do 48 godzin aresztu, rewizje, próby przesłuchań, szantaże, wyrzucanie z pracy z "wilczym biletem" (co oznaczało m.in. brak ubezpieczenia chorobowego i innych świadczeń), wyrzucanie z uczelni - co oznacza przekreślanie kariery naukowej i pracy w wyuczonej specjalności |
grudzień | Kilkakrotne popsucie samochodu Haliny Mikołajskiej przez nieznanych sprawców. |
4 grudnia | List kardynała Wyszyńskiego do Antoniego Pajdaka nawiązujący do apelu KOR o powołanie Komisji Poselskiej. |
10 grudnia | Heinrich Böll i Max Frisch przekazują swoje honoraria w Polsce na rzecz KOR. Jan Lebenstein przekazuje na ten sam cel 12 swoich grafik. |
10-12 grudnia | Procesy rewizyjne w Sądzie Najwyższym uczestników protestu w Radomiu. Bronią adwokaci: Andrzej Grabiński, Witold Lis-Olszewski, Jan Olszewski, Władysław Siła-Nowicki, Stanisław Szczuka. Adwokaci zwrócili uwagę, że na liście instytucji poszkodowanych w Radomiu nie ma Komitetu Wojewódzkiego Partii, o którego podpalenie i demolowanie wszyscy byli oskarżeni. SN w zasadzie nie zmienił wyroków I instancji. |
15 grudnia | Najście kilkunastoosobowej grupy "robotników z Ursusa" na mieszkanie Haliny Mikołajskiej. |
22 grudnia | "Komunikat" nr 5 przynosi informacje o przebiegu protestów i represjach w Płocku, Łodzi, Poznaniu i Warszawie, a także o przesłuchaniach Jacka Kuronia, Jana Józefa Lipskiego i Antoniego Macierewicza w sprawie o "rozpowszechnianie fałszywych wiadomości i przekazywanie ich do wrogich ośrodków poza granicami kraju". Jest to pierwszy Komunikat, który został powielony na powielaczu białkowym w nakładzie ok. 200 egzemplarzy. |
29 grudnia | Drugi proces ursuski, Skazano 3 osoby, wyroki od roku do 3 lat. |
30 grudnia | Pobicie w gmachu sądu w Radomiu Mirosława Chojeckiego oraz dwóch robotników radomskich, współpracowników KOR Ryszarda Figury i Józefa Szczepanika przez "nieznanych sprawców". |